Haberler

10 Soruda Denkleştirme Uygulaması

Çalışma hayatında bazen çalışanlar çok yoğun tempoda çalışmak zorunluluğunda kalabiliyor. Böyle durumlarda da fazla çalışma yapmak kaçınılmaz oluyor.

Ancak işyerleri bu yoğun tempodan sonra tekrar rutine geçebiliyor ve hatta haftalık 45 saatin altında çalışmayla dahi işlerini yürütebiliyor. İşte özellikle böyle durumlar için getirilmiş ve işverenleri fazla çalışma ücreti ödemekten kurtaran bir yöntem var: Denkleştirme Uygulaması. Bu yazımızda denkleştirme uygulaması ile ilgili 10 soruya cevap vereceğiz.

1. Denkleştirme uygulaması nedir?
Denkleştirme uygulamasında tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabiliyor. Bu durumda, iki aylık süre içinde (turizm sektöründe dört aylık süre içinde) işçinin haftalık ortalama çalışma süresi 45 saati aşamıyor. Ancak denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar (turizm sektöründe 6 aya kadar) artırılabiliyor.

Örnek vermek gerekirse; haftada 6 gün çalışma yapılan bir işyerinde denkleştirme uygulaması ile haftada 66 (11x6) saat çalışma yaptırılabilir. Bu durumda; işyerinde, günlük 11 saatlik yasal çalışma süresi aşılmayacak şekilde, ilk dört hafta için, yoğunlaştırılmış iş haftası biçiminde 66’şar saat, izleyen dört hafta içinse 24’er saat çalışma yapmak mümkün.
Böylece 66 saat çalışma yapılan haftalarda işçi fazla çalışma yapmış sayılmaz ve işveren fazla çalışma ücreti ödemek zorunda da kalmaz.

2. Denkleştirme için işçi onayı alınmalı mı?
Denkleştirme uygulaması için tarafların anlaşması yani işçinin onayı gerekli. Yani işveren tek taraflı karar alarak yoğunlaştırılmış çalışmaya başlayamaz. Ancak, denkleştirme dönemi içinde günlük ve haftalık çalışma süreleri ile denkleştirme süresi uygulamasının başlangıç ve bitiş tarihleri işverence belirlenir.

3. Denkleştirme anlaşması yazılı mı olmalı?
İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’ne göre, söz konusu anlaşmanın yazılı bir anlaşma ile yapılması gerekli. Ancak Yargıtay 2005 yılında verdiği bir kararında anlaşmanın yazılı olmadan (zımni olarak) yapılabileceğini belirtmiş.

4. Yoğunlaştırılmış çalışmada haftalık çalışma süresi nasıl bölünebilir?
Yoğunlaştırılmış çalışmada haftalık çalışma süresi eşit olmayan şekilde günlere bölünebilir ve günlük çalışma süresi 11 saati aşamaz.

5. Denkleştirme süresi ne kadar olmalı?
Haftalık ortalama çalışma süresinin 45 saati aşmayacak şekilde dağıtılması iki ayı (turizm sektöründe dört ayı) aşamaz. Ancak denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar (turizm sektöründe 6 aya kadar) artırılabilir. Buradaki süreler yoğunlaştırılmış iş haftasının uygulanmaya başlandığı haftanın ilk gününden başlar.

6. Denkleştirme işyerinin bazı bölümlerine veya bir grup işçiye uygulanabilir mi?
Denkleştirme, tüm işyerinde uygulanabileceği gibi bazı bölümlerde ya da bir grup işçiye/tek bir işçiye uygulanabilir.

7. Yoğunlaştırılmış çalışma sonrası denkleştirme yapılmazsa ne olur?
Şayet işveren işyerinde yoğunlaştırılmış iş haftasına başlamış ve haftalık 45 saatin üzerinde çalışma yaptırmış, ancak süresi içinde ortalama 45 saati aşmayacak şekilde denkleştirme yapmamışsa 45 saatin üzerindeki her saat için % 50 artırımlı fazla çalışma ücreti ödemek zorundadır.

8. Denkleştirme yapmadan işçinin iş sözleşmesi feshedilirse ne olur?
Denkleştirme yapmadan işçinin iş sözleşmesi herhangi bir sebeple feshedilirse işçiye 45 saatin üzerindeki her saat için % 50 artırımlı fazla çalışma ücreti ödenmelidir.

9. Denkleştirme durumunda ücret ve prim nasıl ödenir?
Denkleştirme uygulamasında işverenlerin kafasını en çok karıştıran hususlar ücret ve primin nasıl ödeneceği. Bu sebeple de çoğu işveren fazla çalışma ücretinden kendilerini kurtaran bu uygulamadan kaçınıyor.
Denkleştirme uygulamasında çalışılan süreler aylar arasında farklılık gösterir. Ancak işçinin ücreti her ay sabit tutulmalı ve yoğunlaştırılmış çalışma yapılan dönemde fazla ücret ödenmeyip normal ücret ödenmelidir. Bu şekilde yapılacak normal ücret ödemesi sosyal güvenlik primlerinin hesabında da sıkıntı doğurmayacaktır.

10. Yoğunlaştırılmış çalışma sonrası denkleştirme yapılmazsa prim nasıl ödenir?
İşveren yoğunlaştırılmış çalışmadan sonra süresi içinde denkleştirme yapmazsa mutlaka fazla çalışma ücretini ödemeli ve primleri de buna göre hesaplamalıdır. Aksi halde hem fazla çalışma ücreti ödenmediği için İş Kanunu’na göre hem de muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde prime esas kazancın eksik gösterilmesi nedeniyle 5510 sayılı Kanuna göre idari para cezası ödenmesi gerekir.

Dr. Mehmet BULUT

Muhammed Karabağ

1989 yılında Dicle Üniversitesi İşletme ve 1995 yılında da Anadolu Üniversitesi İktisat bölümlerinden mezun oldu. 1999 yılından beri Avcılar'da kendi ofisinde Serbest Muhasebeci Mali Müşavir olarak çalışan Karabağ, kurucusu ve ortağı olduğu Avcılar'daki Bağımsız Denetim A.Ş.'de Yönetim Kurulu Başkanı olarak çalışmalarını devam ettirmektedir.