Haberler

Çalışanın Ücret Ödemesinin Esasları Nelerdir ?

Çalışanın ücret ödemesinin esasları nelerdir? Geçici iş ilişkisinde ücret ödeme yükümlülüğü kimindir? Hafta tatili ücretine ne zaman hak kazanılır?

İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı Özgür Kaya, çalışanların ücret hakları ile ilgili merak edilenleri yazdı.

İş hayatının temelini hizmet ve ücret dengesi oluşturur. İşveren kâr elde etmek için hizmet satın alır, bunun karşılığında ise ücret öder. İşverenin beklentisi hizmet, işçinin beklentisi ise ücrettir.

İşveren için işin zamanında ve tam olarak yerine getirilmesi ne kadar önemliyse, işçi için de ücretinin zamanında ve tam olarak ödenmesi esastır.

İşçinin iş görme borcu vardır; işverenin de ücret ödeme. Bu nedenle, iş mevzuatında ücretin ödenmesi önemli bir yer tutar.

Ücretin ne zaman ve nasıl ödeneceği İş Kanunu ve Borçlar Kanunu'nun ilgili hükümlerinde düzenlenmiştir.

Örneğin İş Kanunu'nun 32'nci maddesinde ücret ile ilgili olarak, "Bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır" tanımlaması yapılmıştır.

Ücret nedir?

Ücret, en genel tanımıyla işçinin, çalışması karşılığında aldığı paradır. Bir ödemenin ücret sayılabilmesi için mutlaka bir çalışma karşılığında ve para ile yapılmış olması gerekir.

Söz konusu bu çalışmanın ücreti hak etmesi için ise mutlaka bir ürün ya da mal ortaya koyması gerekmez. Bir ürün ya da hizmetin, üretilmesinin yanında, tüketiciye sunulduğu son noktaya kadar geçen süreçteki iş ilişkisi içinde ortaya konan tüm fiziksel ve düşünsel emek, ücrete tâbi olur.

Ücret nasıl ödenir?

4857 Sayılı İş Kanunu, Madde 32’de ise ücret “Genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır” şeklinde tanımlanmıştır.

Bu tanımdan da anlaşılacağı gibi, çalışanın emeğine karşılık ödeme sadece para ile yapılabilir. 

Bunun yanında şayet iş yerinin ülke genelinde toplam çalışan sayısı 10 ve üzerindeyse, çalışanların ücreti mutlaka bir banka hesabına yatırılmalıdır.

Bulunulan yerde herhangi bir banka yoksa ücret PTT aracılığı ile de ödenebilir.

Her iki seçeneğin de mevcut olmadığı durumlarda ise yasada kolaylık sağlamak adına bir hüküm bulunmamaktadır.

Yani işçinin ücreti her ne koşulda olursa olsun bir banka ya da PTT hesabı aracılığı ile ödenmeli, kayıtlara geçmelidir.

Ücreti kim öder?

Ücret esas olarak işveren tarafından ödenmelidir. Ancak kanunda ücretin üçüncü kişiler tarafından da ödenebileceğine yer verilmiştir.

Üçüncü kişiler tarafından verilen ücrete ise otel, kafe, restoran gibi iş yerlerinde müşterilerin doğrudan verdiği bahşişler örnek gösterilebilir.

İşveren ve işçinin anlaşması durumunda işçinin ücretinin tamamı bu bahşişlerden karşılanabilir. Ancak ay içerisinde toplanan toplam bahşişlerden işçinin eline geçen kısmı yasal asgari tutarın altındaysa aradaki fark işveren tarafından ödenmelidir.

Ücret ödemesi hakkında diğer esaslar

Ücret ödemesi Türk Lirası ile ya da iş sözleşmesinde belirtilmesi koşuluyla yabancı para ile yapılabilir.

Bunun yanında yabancı parayla yapılması kararlaştırılan ödeme, ödeme günündeki rayice göre hesaplanarak Türk Lirası olarak da yapılabilir.

Ücretin ödenme şeklinin yanında, periyodu da kanunda tanımlanmıştır. Buna göre ücret en geç ayda bir ödenmelidir. İş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesiyle bu süre bir haftaya kadar düşürülebilir.

Ücretlerin banka kanalıyla ödeme zorunluğu var mıdır?

Sekiz işçisi olan işveren, Türkiye genelinde ücretleri banka kanalıyla ödeme yükümlülüğüne tâbi değildir.

Çünkü, ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakın bankalar aracılığıyla ödenmesine dair yönetmeliğin 10’uncu maddesinde en az 10 işçi olanların ödeme yükümlülüğü olduğu belirtilmiştir.

Banka kanalıyla yapılan ödemelerde ücret hesap pusulası verilmesi zorunlu mudur?

İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır.

Bir işyerinde taşeron firmanın elamanı olarak çalışan bir işçinin taşeron firmadan alamadığı ücreti tahsil edebilmesinin yasal bir yolu var mıdır?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 2'nci maddesine göre asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte sorumludur. Bu sebeple işçi ücretini asıl işverenden talep edebilir.

Geçici iş ilişkisinde ücret ödeme yükümlülüğü kimindir?

İşverenin, ücreti ödeme yükümlülüğü devam eder. Geçici iş ilişkisi kurulan işveren, işçinin kendisinde çalıştığı sürede ödenmeyen ücretinden, işçiyi gözetme borcundan ve sosyal sigorta primlerinden işveren ile birlikte sorumludur.

Genel tatil günlerinde çalışanların ücretleri nasıl ödenir?

İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.

Götürü usul ve istisna akdiyle çalışan kişi ücretini iş kanunu açısından talep edebilir mi?

Bu çalışmalar, İş Kanunu kapsamında değildir. Bu nedenle götürü usul ve istisna akdiyle çalışan kişilerin ücretleri Borçlar Kanunu kapsamında değerlendirilir.

Hafta tatili ücretine ne zaman hak kazanılır?

İşyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63'üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme (hafta tatili) verilir.

İşçi ücretlerinin ne kadarlık tutarı bankaya yatırılmalıdır?

Ücret, Prim, İkramiye ve Bu Nitelikteki Her Türlü İstihkakın Bankalar Aracılığıyla Ödenmesine Dair Yönetmeliğin 10’uncu maddesinde işyerleri ve işletmelerinde İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişilerin, Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının en az 10 olması halinde, çalıştırdıkları işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdür.

İşçi, ücretinin ödenmesinin gecikmesi durumunda ne yapabilir?

İşçi ücretlerinin ödenmemesi halinde 4857 sayılı İş Kanunun 24'ncü maddesine göre iş akdini haklı nedenle feshedebileceği gibi, ücreti ödeme gününden itibaren yirmi gün içinde mücbir bir neden dışında ödenmeyen işçi, iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir.

Bu işçilerin bu nedenle iş akitleri çalışmadıkları için feshedilemez ve yerine yeni işçi alınamaz, bu işler başkalarına yaptırılamaz.

İşçiye ücret ödemesi emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde yapılabilir mi?

İşçiye ücret ödemesi emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde yapılamaz. Çünkü 4857 sayılı İş Kanunu’nun 32’nci maddesinde emre muharrer senetle (bono ile), kuponla veya yurtta geçerli parayı temsil ettiği iddia olunan bir senetle veya diğer herhangi bir şekilde ücret ödemesinin yapılamayacağı emredilmektedir.

İşveren işçinin ücretinden indirim yapabilir mi?

Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da İş Kanunu hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz.

İşveren işçiye hangi durumlarda ücret kesme cezası verebilir ve bunun yasal üst sınırı nedir?

İşveren toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası veremez. İşçi ücretlerinden ceza olarak yapılacak kesintilerin işçiye derhal sebepleriyle beraber bildirilmesi gerekir.

İşçi ücretlerinden bu yolda yapılacak kesintiler bir ayda iki gündelikten veya parça başına yahut yapılan iş miktarına göre verilen ücretlerde işçinin iki günlük kazancından fazla olamaz.

İşçiden ücret kesme cezası yoluyla kesilen para ne yapılmalıdır?

Kesildiği tarihten itibaren bir ay içinde Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı hesabına Bakanlıkça belirtilecek Türkiye’de Kurulu bulunan ve mevduat kabul etme yetkisini haiz bankalardan birine yatırılmalıdır.

Kadın işçiye cinsiyeti nedeniyle düşük ücret uygulanabilir mi?

İş Kanunu’nun beşinci maddesine göre, aynı ve eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük ücret uygulanamaz.

Taraflarca süresi belirlenmiş bir sözleşmede, belirlenen sürede işveren işçiyi çağırmazsa işçinin ücreti ne olur?

Çağrı üzerine çalıştırılmak için belirlenen sürede işçi çalıştırılsın veya çalıştırılmasın ücrete hak kazanır.

Tatil ücretine girmeyen kısımlar nelerdir?

Fazla çalışma karşılığı olarak alınan ücretler, primler, işyerinin temelli işçisi olarak normal çalışma saatleri dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler ve sosyal yardımlar, ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri için verilen ücretlerin tespitinde hesaba katılmaz.

Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi ne kadardır?

Ücret alacaklarında zamanaşımı süresi 5 yıldır.

Ücret bordrosu düzenleyen işverenin ücret hesap pusulası da düzenleme yükümlülüğü var mıdır?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 37’inci maddesi gereği ücret bordrosu düzenleyen işverenin ücret hesap pusulası da düzenleme yükümlülüğü bulunmaktadır.

Ücret yabancı para ile ödenebilir mi?

Ücret, kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ücret yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice göre Türk parası ile ödenebilir.

Ücreti zamanında ödenmeyen işçi faiz isteyebilir mi?

İsteyebilir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 34’üncü maddesinde gününde ödenmeyen ücretlere mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanacağı belirtilmiştir.

Ücretin kasten ödenmemesi ne anlama gelmektedir ve ay içinde sıklıkla işçi sirkülasyonu yaşanan inşaat işçileri gibi işlerde işçilerin ücret ödemeleri nasıl yapılacaktır?

Kök ücret ve ücretin eklentilerinin tam ve eksiksiz olarak aksine bir sözleşme yoksa her ayın ilk gününde ödenmesi gerekmektedir.

İşverenin haciz ve ödeme güçlüğü, iflas ve iflas ertelemesi gibi hallerden biri ile karşı karşıya olmaması halinde ücret ödenmiyor ise kasten ödememe vardır.

Ayrıca işte sıklıkla sirkülasyon yaşanıyor olsa bile işçi sayısının 10’dan fazla olması halinde işçilerin ücretleri bankaya yatırılmalıdır.

Ücretin ne kadarı haciz edilebilir veya başkasına devir temlik edilebilir?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 35’inci maddesinde işçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası nafaka borçları hariç haczedilemez veya başkasına devir ve temlik edilemez.

Muhammed Karabağ

1989 yılında Dicle Üniversitesi İşletme ve 1995 yılında da Anadolu Üniversitesi İktisat bölümlerinden mezun oldu. 1999 yılından beri Avcılar'da kendi ofisinde Serbest Muhasebeci Mali Müşavir olarak çalışan Karabağ, kurucusu ve ortağı olduğu Avcılar'daki Bağımsız Denetim A.Ş.'de Yönetim Kurulu Başkanı olarak çalışmalarını devam ettirmektedir.